معرفی انواع دکمه لباس

 تاریخچه‌ی دکمه لباس:

در دنیای خیاطی، دکمه‌ها به عنوان بخش اساسی از لباس‌ها، از زمان‌های قدیم مورد استفاده قرار گرفته‌اند. اصلی‌ترین هدف استفاده از دکمه‌ها، نه تنها قفل کردن و باز کردن لباس‌ها و اتصال دو سمت یک پارچه به‌هم، بلکه جلب توجه افراد به زیبایی و ظاهر لباس‌ها بوده است.

در قرون وسطی، دکمه‌ها به صورت دستی با استفاده از موادی مثل چوب، شاخه‌های گیاهان یا حتی مفتول تهیه می‌شدند. با پیشرفت تکنولوژی و هنر، مواد مختلفی مثل عاج، الماس، مروارید، و حتی نقره و طلا در تولید دکمه‌ها مورد استفاده قرار گرفتند.

در دوران رنسانس، دکمه‌ها به شکل متفاوتی طراحی شده و با جزئیات هنری تزئین می‌شدند. در آن دوران از طریق دکمه‌ها، نمادها و تصاویر مذهبی و تاریخی را به شیوه‌های هنری روی لباس افراد بزرگ و پادشاهان منعکس می‌کردند.

در قرن 17 و 18 میلادی، دکمه‌ها به عنوان یک نشان اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گرفتند و گاهی از جنس عاج یا الماس ساخته می‌شدند تا اقشار مختلف اجتماعی از هم تفکیک شوند.

با پیشرفت صنعت نساجی و پوشاک، دکمه‌ها به شکل‌ها و اندازه‌های متنوع‌تری تولید و به تدریج به عنوان یک عنصر ضروری در صنعت مد شناخته شدند. امروزه، دکمه‌ها به عنوان یکی از اجزای ضروری در طراحی و دوخت لباس‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و با تنوع در متریال و طرح‌هایشان، به هنرمندان و خیاط‌‌ان امکان طراحی‌های متنوع لباس را می‌دهند.

برخی از کاربردهای مهم دکمه‌ها در لباس:

• تزئین

دکمه‌ها علاوه بر عملکرد کاربردی، نقش مهمی به‌عنوان عناصر تزئینی در خیاطی و طراحی لباس ایفا می‌کنند. این دکمه‌های تزئینی می‌توانند جلوه‌ای ویژه و متفاوت به لباس ببخشند، با طرح‌ها و جنس‌های متنوع، ظاهری جذاب و خاص ایجاد کنند و استایل لباس را به سطح بالاتری از زیبایی و ظرافت برسانند

برای مطالعه بیشتر: خامه دوزی چیست

• قفل کردن لباس

دکمه‌ها برای اتصال دو بخش پارچه به یکدیگر، قفل کردن لباس و نگه داشتن لباس در موقعیت صحیح مورد استفاده قرار می‌گیرند، به ویژه در لباس‌های مانتویی یا شومیزها.

• تغییر آستین‌ها

 برخی از دکمه‌ها برای تغییر طول آستین‌ها یا تغییر مدل آستین لباس‌ها استفاده می‌شوند، که این امر به خیاط امکان می‌دهد لباس را به شکلی مناسب و کاربردی، تنظیم کند.

انواع دکمه‌ از لحاظ جنس: 

دکمه‌های پلاستیکی: 

این دکمه‌ها از مواد مانند پلی‌استر یا پلی‌اورتان ساخته شده و برای لباس‌های روزمره مناسب هستند. دکمه‌های پلاستیکی در اشکال مختلف ساخته می‌شوند و  جنس نسبتا مقاومی دارند.

دکمه‌های چوبی:

این نوع دکمه‌ها اغلب برای لباس‌های با الگوها یا استایل‌های سنتی انتخاب می‌شوند. طراحی‌های زیبا و استحکام در برابر خوردگی از ویژگی‌های این دکمه‌هاست.

دکمه‌های فلزی:

این دکمه‌ها اغلب با طراحی‌های شیک و برای کاربردهای خاص تولید می‌شوند. معمولاً از این دکمه‌ها برای لباس‌هایی با پارچه جین و کتان یا پارچه‌های ضخیم انتخاب می‌شوند. استفاده از دکمه های فلزی نیز مزایای مخصوص خود را دارد که سایت artistogel یکی از این مزایا را اینطور بیان کرده است:

"سازگاری با محیط زیست: بسیاری از دکمه های فلزی از مواد بازیافتی ساخته شده اند که آنها را به گزینه ای پایدارتر از برخی از گزینه های پلاستیکی تبدیل می کند."

دکمه‌های سنگ و مروارید:

در لباس‌های شیک و مجلسی، از سنگ‌های تزئینی مثل عقیق،سنگ اونیکس،لاجورد، مرمر و … و مرواریدهای زینتی استفاده می‌شود. همچنین این سنگ‌ها برای طراحی و تولید دکمه سردست هم کاربرد دارند. 

دکمه‌های صدفی:

 اگرچه در حال حاضر، بیشتر دکمه‌ها از مواد نفتی ساخته می‌شوند. اما در زمان‌های قدیم دکمه‌های زیبا و براقی از جنس صدف ساخته میشد که در پوشاک مهم و لباس‌های مهمانی به کار برده می‌شدند. توصیه میشود از دوره جواهر دوزی دوخت برتر دیدن فرمایید.

دکمه‌های پلی‌استر:

در واقع همان دکمه صدفی است با این تفاوت که یک لایه نازک براق بر روی دکمه قرار می‌گیرد، به این لایه نازک پلی استر گفته می‌شود.  پلی‌استر در رنگ‌های متنوع و به صورت مات و براق روی دکمه سوار می‌شود. 

انواع دکمه از لحاظ ظاهری:

1. دکمه پایه‌دار:

   برای لباس‌های با بافت سنگین و ضخیم مناسب است. این دکمه با طراحی پایه‌دار خود، لباس را در مقابل کشش و فشار به خوبی حفظ می‌کند و اتصال محکم برای لباس فراهم می‌کند.

2. دکمه دو سوراخ:

   به دلیل تنوع بالا در طرح، رنگ، سایز و حتی جنس؛ این دکمه در اغلب دوخت و دوزها و بیشتر لباس‌ها و حتی در سرویس خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد. دو سوراخ آن به ایجاد اتصال قوی و پایدار کمک کرده و در عین حال ظاهری زیبا ارائه می‌دهد.

دکمه ها نوعی خرجکار به حساب می آیند،  برای آشنایی بیشتر با سایر خرجکار مقاله خرج‌کار لباس چیست را مطالعه نمایید.

3. دکمه چهار سوراخ:

   –  برای انواع لباس‌ مثل پیراهن‌ها و بلوزها مناسب است. این دکمه با چهار سوراخ خود، استحکام اتصال را افزایش می‌دهد و مقاومت بیشتری در برابر کشیدن دارد.

4. دکمه عاج فیلی:

بیشتر برای لباس‌های ارگانیک و بافت‌های طبیعی از جمله کتان و پنبه مورد استفاده قرار می‌گیرد. طراحی زیبا و استفاده از مواد طبیعی، به زیبایی لباس افزوده و آن را کامل می‌کند.

5. دکمه قابلمه‌ای:

 این مدل دکمه، دو تکه است و ابتدا با دستگاه دکمه زن همراه قالب، سر هم یا مونتاژ شده و سپس با دست دوخته می‌شود. با دکمه‌های قابلمه‌ای می‌توان تکه پارچه‌ای از یک کار که در حال آماده شدن است را روی دکمه سوار کرد. جنس این دکمه‌ها از ورق فلزی بسیار نازک و در بعضی از انواع آن، با پایه‌های پلاستیکی است.

این دکمه با طراحی گرد و خمیده‌اش برای لباس‌های با سبک‌های مدرن و شیک ایده‌آل است. به ویژه در لباس‌های زنانه یا لباس‌های مجلسی می‌تواند جلب توجه کند.

6. دکمه فشاری:

 برای لباس‌هایی که نیاز به باز و بسته شدن سریع دارند، مثل کت‌ها یا لباس‌های ورزشی، این دکمه با سیستم فشاری خود، اتصال سریع و کاربردی را فراهم می‌کند. دکمه‌های فشاری دو تکه هستند و نیازی به دستگاه دکمه زن ندارند، بلکه با دست دوخته می‌شوند.

به طور خلاصه، آشنایی با انواع دکمه‌ها در هنر خیاطی می‌تواند تأثیر بسزایی در ظاهر و کارکرد لباس‌ها داشته باشد. انتخاب درست دکمه به تناسب با نوع پارچه و استایل لباس، نقش مهمی در ایجاد زیبایی و کیفیت نتیجه نهایی دوخت و دوز دارد. از دکمه‌های پایه‌دار برای لباس‌های سنگین تا دکمه‌های عاج فیلی برای لباس‌های ارگانیک، این تنوع در انتخاب دکمه‌ها به هنر خیاطی ابعاد جدیدی افزوده و لباس‌ها را به یک اثر هنری کامل تبدیل می‌کند.

 از این رو، شناخت دقیق انواع دکمه‌ها و هوشمندی در انتخاب آنها، نشانه‌ای از تجربه و حرفه‌ای بودن در دنیای خیاطی است.

راهنمای انتخاب دکمه مناسب برای انواع لباس

۱. لباس‌های روزمره و اسپرت

• دکمه‌های دو سوراخ یا چهار سوراخ: این دکمه‌ها برای لباس‌های روزمره مانند تی‌شرت، شلوار و پیراهن‌های کژوال مناسب هستند.

• جنس پیشنهادی: پلاستیک، چوب یا فلز سبک.

• ویژگی‌ها: مقاوم و با دوام، در رنگ‌ها و طرح‌های متنوع.

۲. لباس‌های رسمی و اداری

• دکمه‌های پایه‌دار (Shank): این دکمه‌ها برای لباس‌های رسمی مانند کت و شلوار مناسب هستند.

• جنس پیشنهادی: فلز، صدف یا مروارید.

• ویژگی‌ها: ظاهر شیک و کلاسیک، مناسب برای محیط‌های کاری.

۳. لباس‌های مجلسی و شب

• دکمه‌های تزئینی: این دکمه‌ها برای لباس‌های مجلسی و شب مناسب هستند.

• جنس پیشنهادی: سنگ، کریستال، مروارید یا فلز با روکش طلا.

• ویژگی‌ها: دارای طراحی‌های خاص و لوکس، جلوه‌گر در مهمانی‌ها.

۴. لباس‌های کودکانه

• دکمه‌های فشاری (Snap): این دکمه‌ها برای لباس‌های کودکانه مناسب هستند.

• جنس پیشنهادی: پلاستیک یا فلز نرم.

• ویژگی‌ها: نصب آسان و سریع، ایمن برای پوست حساس کودکان.

۵. لباس‌های ورزشی

• دکمه‌های فشاری یا زیپ: این دکمه‌ها برای لباس‌های ورزشی مانند شلوار ورزشی یا کاپشن مناسب هستند.

• جنس پیشنهادی: پلاستیک مقاوم یا فلز ضد زنگ.

• ویژگی‌ها: مقاوم در برابر فشار و حرکت‌های زیاد، راحت در استفاده.

«ایجاد پایه» در دکمه‌های ساده؛ پلی میان ظاهر و کارایی

یکی از نکات فنی حیاتی که حرفه‌ای‌ها در دوخت دکمه‌های ساده (دو یا چهار سوراخ) برای پارچه‌های ضخیم رعایت می‌کنند، ایجاد پایه نخ (Thread Shank) است که این دکمه‌ها را به لحاظ کارایی هم‌ردیف دکمه‌های پایه‌دار (Shank Buttons) قرار می‌دهد. این تکنیک، تفاوت اصلی بین دوخت مبتدی و دوخت حرفه‌ای برای لباس‌های بیرونی است.

 پایه نخ (Thread Shank) چیست؟

دکمه‌های پایه‌دار به دلیل داشتن یک حلقه یا پایه زیرین (Shank)، به طور طبیعی فاصله لازم را بین دکمه و پارچه ایجاد می‌کنند تا ضخامت پارچه زیرین و جادکمه به راحتی در زیر آن جا شود و لباس بدون کشش بسته شود.

اما در دکمه‌های تخت (دو/چهار سوراخ) که پایه ندارند، اگر مستقیماً به پارچه دوخته شوند، کشش زیادی روی دکمه و جادکمه ایجاد شده و ظاهر لباس را خراب می‌کند.

پایه نخ، در واقع یک ستون فشرده از نخ است که توسط خیاط ایجاد می‌شود تا این فاصله را شبیه‌سازی کند.

نحوه اجرای پایه نخ (تکنیک دوخت حرفه‌ای)

1. استفاده از فاصله انداز (Spacer): هنگام دوخت دکمه به پارچه، خیاط یک وسیله کوچک (مانند یک خلال دندان، یک تکه چوب کبریت، یا سوزن ضخیم) را بین دکمه و پارچه قرار می‌دهد.

2. دوخت و چرخش: دکمه در حالی که این فاصله انداز زیر آن است دوخته می‌شود. این باعث می‌شود که کوک‌ها شل‌تر از حد معمول باشند و دکمه را در فاصله مناسب نگه دارند.

3. ایجاد پایه: در پایان دوخت، فاصله انداز برداشته می‌شود. سپس نخ از سوزن خارج شده و باقیمانده نخ دوخت چندین بار دور نخ‌های شل زیر دکمه پیچیده می‌شود و محکم گره می‌خورد. این عمل، یک ستون محکم و کوچک (همان پایه نخ) ایجاد می‌کند.

کاربرد: این پایه نخ، به دکمه اجازه می‌دهد تا روی یک لایه ضخیم مانند جلوی کت یا یک پارچه لایه لایه شده بنشیند، بدون اینکه دو طرف لباس را به سمت داخل جمع کند و ظاهری حرفه‌ای به لباس می‌بخشد.

کلام آخر

در این نوشته به بررسی انواع دکمه هم از نظر جنس هم از نظر ظاهری پرداخته ایم. همچنین دلایل اهمیت استفاده از دکمه در طراحی و دوخت لباس های مختلف را بررسی کرده ایم. توصیه میشود اگر شما نیز علاقه دارید با دیدن ویدئو های آموزش خیاطی مهارت خیاطی خود را ارتقا دهید از دوره های خیاطی دوخت برتر دیدن فرمایید.

سوالات متداول

۱) دکمه پایه‌دار (Shank) چه فرقی با دکمه دو/چهار سوراخ دارد و کِی از هرکدام استفاده کنیم؟

پایه‌دار فاصله‌ای بین دکمه و پارچه ایجاد می‌کند تا پارچه‌های ضخیم (پالتو، کت، بافتنی) راحت قفل شوند و کشش روی جا دکمه نیفتد. دکمه‌های دو/چهار سوراخ برای پارچه‌های معمولی و سبک (پیراهن، بلوز، مانتو) مناسب‌اند و دوخت‌شان سریع‌تر است.

۲) کِی به‌جای دکمه از دکمه فشاری (اسنپ) استفاده کنیم؟

وقتی باز و بسته‌کردن سریع مهم است (لباس کودک، ورزشی، کاپشن سبک، سرآستین‌های تبدیل‌پذیر). اسنپ سرعت و سهولت می‌دهد؛ اما برای کشش‌های شدید یا پارچه‌های خیلی ضخیم، دکمه دوختنی یا شَنگ پایه‌دار دوام بیشتری دارد.

۳) چطور سایز دکمه را درست انتخاب کنیم؟ (استاندارد Ligne)

سایز دکمه با «لاین/ligne» سنجیده می‌شود (۱ ligne ≈ ۰.۶۳۵mm). راهنما:

• پیراهن: ۱۴–۱۶L برای سرآستین، ۱۶–۱۸L برای جلو

• بلوز/مانتو نازک: ۱۸–۲۲L

•  

  کت/پالتو: ۲۴–۳۲L

  دهانه جادکمه باید ۱–۲ میلی‌متر از قطر دکمه بزرگ‌تر باشد.

   

۴) برای لباس‌های مجلسی چه جنسی پیشنهاد می‌شود و چطور مراقبت کنیم؟

صدفی، مرواریدی، کریستالی یا فلز روکش‌دار ظاهر لوکس می‌دهند. برای دوام: قبل از شست‌وشو لباس را پشت‌رو کنید، دکمه‌ها را در کیسه توری بیندازید، از شوینده ملایم و دورِ پایین ماشین استفاده کنید. پس از شست‌وشو اتصال دکمه را چک کنید.

۵) نکات ایمنی دکمه در لباس کودک چیست؟

از اسنپ یا دکمه‌های سبک پلاستیکی استفاده کنید، قطر دکمه را کمی بزرگ‌تر بگیرید تا خطر بلع کاهش یابد، نخِ محکم (پلی‌استر) و گره دوبل بزنید و پشت کار را با چند کوک اضافی قفل کنید. دکمه‌های شُل را فوراً سفت یا تعویض کنید.

۶) چطور دکمه‌ها را تمیز و نگهداری کنیم تا براق بمانند؟

• پلاستیکی/پلی‌استر: دستمال مرطوب + شوینده ملایم

• فلزی: دستمال خشک؛ در تماس با رطوبت سریع خشک کنید تا زنگ نزند

• صدفی/مرواریدی: فقط پارچه نرمِ کمی نم‌دار، مواد اسیدی/ساینده ممنوع

• چوبی: دور از رطوبت؛ هر از گاهی روغن مینرال کم برای حفظ بافت