موتیف در طراحی پارچه چیست | راپورت بندی در طراحی پارچه
تیم تحریریه دوخت برتر
نویسندهدسته بندی :
همه‌ی پدیده‌ها در دنیای پیرامون ما از دو بخش به وجود آمده‌اند، زیرساخت‌ها و ساختارها. پارچه‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند و از دو بخش زیرساخت و ساختار تشکیل می‌شوند. آیا تا به حال به نقش و نگارهای موجود در پارچه‌ها توجه کرده‌اید؟ وظیفه هر طراح پارچه‌ای، تولید و طراحی عناصر هنری مانند رنگ و فرم روی پارچه و در نظر گرفتن اصول و قواعد نساجی در آن است. به فرم‌های نقش بسته روی پارچه، موتیف یا زیرساخت می‌گویند.
پس از پیدایش موتیف، می‌بایست به ساختار و محل قرار گرفتن آن روی پارچه نیز توجه داشت، که برای این کار از راپورت بندی کمک گرفته میشود. در ادامه این مقاله از دوخت برتر، به معرفی کامل موتیف، راپورت بندی و انواع آن‌ها به طور کامل خواهیم پرداخت.
| مفهوم | توضیح | مثال یا کاربرد |
|---|---|---|
| موتیف (Motif) | واحد طراحی تکرارشونده که ظاهر پارچه را می‌سازد و به صورت مداوم تکرار میشود | پارچه پلنگی، گلدار، هندسی |
| موتیف هندسی | شامل اشکال هندسی منظم و متنوع؛ می‌تواند مرتب یا بی‌نظم، ساده یا پیچیده باشد | چهارخانه، پولکی، راه‌راه |
| موتیف گلدار | طرح‌هایی با الهام از طبیعت، حس آرامش و طراوت ایجاد می‌کنند | دامن، پرده، رومیزی |
| موتیف جدید | طرح‌هایی خارج از دسته هندسی و گلدار، شامل انتزاعی، حیوانی و ساده | طرح پوست مار، طرح انتزاعی رنگی |
| راپورت (Rapport / Repeat) | نحوه قرارگیری و تکرار موتیف‌ها روی پارچه؛ باعث هماهنگی و زیبایی طرح میشود | تکرار مربع، آجری، نیم‌افت |
| راپورت مربعی (Square Repeat) | موتیف در یک مربع یا مستطیل تکرار میشود و سطح پارچه را شبکه‌ای می‌پوشاند | پارچه‌های چاپی ساده |
| راپورت نیم‌افت (Half-drop) | موتیف در ردیف بعدی کمی به پایین منتقل میشود؛ تکرار کمتر آشکار | پارچه‌های پرده‌ای و لباس |
| راپورت آجری (Brick Repeat) | موتیف‌ها در ردیف بعدی به طرفین جابه‌جا می‌شوند | چاپ‌های سنتی و مدرن |
| چیدمان تصادفی (Random / Tossed) | موتیف‌ها بدون نظم خاص در سطح پارچه پراکنده‌اند | پارچه‌های دستی یا طبیعی |
| چیدمان منظم (Set Layout) | تکرار دقیق و قابل پیش‌بینی موتیف‌ها | پارچه‌های آماده‌برش |
| جهت‌پذیری طرح | مشخص می‌کند طرح فقط یک طرفه، دو طرفه یا بدون جهت خاص است | لباس، رومیزی، پرده |
| طرح یک‌طرفه (One-way) | طرح فقط در یک جهت قابل مشاهده است | پارچه‌هایی با جهت خاص |
| طرح دوطرفه (Two-way) | طرح در دو جهت اصلی قابل مشاهده است | لباس‌های بدون جلوی مشخص |
| طرح بدون جهت خاص | طرح در هر جهتی قابل استفاده است | طرح‌های پراکنده |
| طرح ریخته‌ای (Tossed) | موتیف‌ها به صورت چرخان و پراکنده روی سطح پارچه قرار دارند | پارچه‌های فانتزی و کودکانه |
| طرح چهارجهتی (4-way) | موتیف در جهات 0، 90، 180 و 270 درجه تقارن دارد | چاپ‌های چندجهتی لباس و پرده |
| راپورت ساده / مستقیم | طرح‌ها به صورت مستقیم و در یک راستا قرار دارند | طرح‌های ریز و کوچک |
| راپورت معکوس | طرح پس از هر تکرار 180 درجه چرخش می‌کند | طراحی طولی و عرضی |
| راپورت متقارن | اجزای طرح به صورت متقارن طراحی می‌شوند | طراحی قالی، پارچه‌های کلاسیک |
| راپورت برگشته | موتیف به صورت برگشته تکرار میشود | طراحی طولی و عرضی |
| راپورت چرخنده | ترکیبی از راپورت‌های معکوس و برگشته | طراحی‌های پیچیده و مدرن |
موتیف در طراحی پارچه چیست؟
موتیف، طرح و فرمی است که ظاهر یک پارچه را تشکیل می‌دهد. به عبارتی، موتیف عنصری در پارچه است که به صورت مداوم تکرار میشود و روی پارچه نقش می‌بندد. این نقش‌ها می‌توانند به شکل‌های گوناگون و متفاوتی طراحی شوند برای مثال گاهی یک موتیف به صورت مرتب و منظم خاصی در سراسر پارچه تکرار میشود و گاهی ممکن است بدون هیچ هماهنگی و فرم مشخصی تکرار شود.
در طراحی موتیف، طراح پارچه موظف است تا به عوامل زیادی از جمله راپورت بندی، رنگ، فرم، جنس پارچه، میزان رنگ‌پذیری پارچه و تراکم تار و پود پارچه توجه کافی را داشته باشد تا به نتیجه دلخواه برسد.
موتیف‌ها انواع مختلفی دارند مانند موتیف هندسی، موتیف گلدار و موتیف جدید که هر یک از آن‌ها ویژگی‌های مربوط به خود را دارند.
انواع موتیف در طراحی پارچه
هر پارچه‌ای با طرح‌هایی که دارد، یک پیام خاص را به مخاطب منتقل می‌کند. در طراحی پارچه، موتیف این نقش را ایفا می‌کند و با اشکالی که دارد پیام یا یک مفهوم را به بیننده انتقال می‌دهد. برای مثال پارچه‌ی پلنگی با طرح‌های که دارد، در نگاه اول طرح پوست پلنگ را در ذهن بیننده تداعی می‌کند. بدین صورت، پارچه پلنگی یکی از انواع موتیف محسوب میشود. توجه داشته باشید که موتیف ها می توانند انواع گوناگونی از نظر اندازه داشته باشند. جالب است که ممکن است این اندازه گیری در هر جای دنیا متفاوت باشد. به عنوان مثال به مطلب زیر از سایت fashionistasketch توجه داشته باشید:
Motifs can be miniature such as pin dots or gigantic, such as super-graphics.
".موتیف ها می توانند مینیاتوری مانند نقطه های پین یا غول پیکر مانند سوپر گرافیک باشند"
در ادامه به معرفی انواع دیگر موتیف در طراحی پارچه پرداخته شده است.
· موتیف هندسی در طراحی پارچه
در طراحی پارچه، موتیف‌های هندسی یکی از محبوب‌ترین و پر طرفدارترین موتیف‌های جهان هستند. موتیف‌های هندسی به قدری متنوع هستند که در آثار هر طراح پارچه‌ای می‌توانید حداقل یک نمونه از آن را مشاهده کنید. این نوع موتیف‌ها، معمولا با اشکال هندسی مختلف و در رنگ‌های متنوع طراحی می‌شوند و قابلیت استفاده در هر نوع لباسی را دارند. موتیف‌های هندسی می‌توانند طرح‌هایی مانند راه راه، پولکی، چهارخانه و انواع اشکال هندسی با قاعده و بی‌قاعده را داشته باشند، همچنین این طرح‌ها می‌توانند به صورت مرتب یا بی‌نظم، ساده یا پیچیده، مستقیم یا شکسته و یا ترکیبی باشند.
· موتیف گلدار در طراحی پارچه
موتیف گلدار از آن دسته از موتیف‌هایی است که افراد در هر رده‌ی سنی طرفدار آن هستند. این موتیف‌ها حس آرامش، سرزندگی، شادی و طراوت را تداعی می‌کنند و بسیار کاربردی هستند. موتیف‌های گلدار در زمینه‌های مختلفی از جمله دوخت انواع وسایل منزل مانند پرده، سرویس آشپزخانه، رومیزی و سرویس خواب و همچنین دوخت انواع لباس‌ها مانند دامن، پیراهن، سربند، شومیز و لباس خانگی کاربرد دارند.
چنانچه با اصول خیاطی آشنا هستید، موتیف‌های گلدار یکی از بهترین انتخاب‌ها برای تهیه پارچه محسوب می‌شوند و در صورتی که به میزان لازم با دنیای خیاطی آشنایی ندارید، پیشنهاد می‌کنیم پکیج آموزش صفر تا صد خیاطی از مجموعه دوخت برتر را تهیه کنید تا حتی بدون داشتن دانش قبلی، تمام آن چه برای تبدیل شدن به یک خیاط حرفه‌ای نیاز دارید را به دست آورید.
· موتیف جدید در طراحی پارچه
به هر پارچه‌ای که در دسته‌ی موتیف‌های هندسی و گلدار قرار نمی‌گیرد، موتیف جدید می‌گویند. این موتیف‌ها شامل طرح‌های بسیار متنوع و گسترده‌ای مانند طرح‌های حیوانی، انتزاعی و ساده می‌شوند. موتیف‌های جدید، گاهی تنها با رنگ‌های متضاد و مکمل به صورت انتزاعی طراحی می‌شوند که یکی از محبوب‌ترین مدل‌های موتیف هستند. طراحی این نوع موتیف‌ها به رنگ‌شناسی بسیار دقیقی نیاز دارد که برای کسب این مهارت می‌توانید پکیج طراحی لباس و رنگ‌شناسی از مجموعه دوخت برتر را تهیه کنید.
راپورت بندی در طراحی پارچه چیست؟
پس از آشنایی کامل با موتیف، نکته مهم بعدی در محل قرارگیری آن است. این محل قرار گیری در دنیای طراحی پارچه با نام راپورت شناخته میشود. راپورت بندی به طراح کمک می‌کند تا موقعیت مکانی موتیف را پیدا کند چرا که در طرح نهایی علاوه بر اشکال و فرم‌ها، این نحوه قرار گرفتن درست و اصولی است که یک طراحی را تکمیل می‌کند.
راپورت یا ریپیت به معنای تماس و ارتباط داشتن و به بیانی تکرار و تکثیر تعدادی طرح در طول و عرض پارچه است که برای تنظیم نقش و نگار، رنگ و در یک راستا بودن آن‌ها استفاده میشود.
اگر علاقه مند به کسب اطلاعات درباره شناسه های خیاطی هستید، مقاله نشان شیما چیست را مطالعه نمایید.
انواع راپورت در طراحی پارچه
راپورت‌ها انواع مختلفی دارند که استفاده از هر یک از آن‌ها در موتیف، باعث متفاوت بودن خروجی کار میشود. در ادامه به معرفی برخی از انواع راپورت‌ها در طراحی پارچه پرداخته شده است.
| مفهوم | توضیح |
|---|---|
| موتیف (Motif) | واحد طراحی تکرارشونده‌ای که اغلب به صورت چرخشی، متقارن یا آزاد بر روی پارچه تکرار میشود و هسته اصلی الگو را تشکیل می‌دهد. |
| راپورت مربعی | موتیف در یک مربع یا مستطیل تکرار میشود و به‌صورت شبکه‌ای کل سطح پارچه را می‌پوشاند. |
| راپورت نیم‌افت (Half-drop) | طرح در هر ردیف نسبت به ردیف قبلی کمی به پایین منتقل میشود؛ این الگو تکرار را کمتر آشکار می‌سازد. |
| راپورت آجری | تکرار موتیف به‌صورت آجری است؛ یعنی هر ردیف نسبت به قبلی به طرفین جابه‌جا میشود. |
| چیدمان تصادفی | موتیف‌ها بدون نظم خاصی در سطح پارچه قرار می‌گیرند؛ برای ایجاد ظاهری طبیعی یا دستی. |
| چیدمان منظم (Set layout) | تکرار دقیق و قابل پیش‌بینی موتیف‌ها؛ مثلاً در پارچه‌های آماده‌برش یا چاپ‌های مهندسی‌شده. |
| جهت‌پذیری طرح | نشان می‌دهد طرح فقط از یک جهت (یک‌طرفه)، دو جهت یا از همه جهت‌ها قابل مشاهده است. |
| طرح یک‌طرفه (One-way) | طرح فقط در یک جهت قابل استفاده است و در صورت چرخاندن، فرم صحیح خود را از دست می‌دهد. |
| طرح دوطرفه (Two-way) | طرح در دو جهت اصلی (مثلاً بالا و پایین) قابل استفاده است؛ اغلب در لباس‌های بدون جلوی مشخص کاربرد دارد. |
| طرح بدون جهت خاص | طرح در هر جهتی قابل استفاده است و معمولاً شامل طرح‌های پراکنده یا ۴جهتی است. |
| طرح ریخته‌ای (Tossed) | موتیف‌ها به‌صورت چرخان و پراکنده روی سطح قرار گرفته‌اند و تکرار منظمی ندارند. |
| طرح چهارجهتی (4-way) | موتیف در جهات ۰، ۹۰، ۱۸۰ و ۲۷۰ درجه تقارن دارد و در هر زاویه‌ای درست به‌نظر می‌رسد. |
-
راپورت ساده یا مستقیم
تصویر چهار
راپورت ساده یا مستقیم، اغلب برای طرح‌های ریز و کوچک استفاده میشود. در این نوع راپورت طرح‌ها به صورت مستقیم و در یک راستا قرار می‌گیرند و ظاهری مرتب و منظم دارند.
-
راپورت معکوس
تصویر پنج
راپورت معکوس، راپورتی است که به صورت تکرارهای 180 درجه طراحی میشود یعنی طرح پس از هر تکرار چرخش پیدا می‌کند. این نوع راپورت به دو صورت طولی و عرضی انجام میشود.
-
راپورت متقارن
تصویر شش
در راپورت متقارن، تمام اجزای طرح به صورت متقارن طراحی می‌شوند. یعنی چنانچه از مرکز طرح خطی عمود عبور کند و طرح از این خط تا شود، اجزای طرح روی یکدیگر قرار می‌گیرند. از راپورت متقارن معمولا در طراحی قالی استفاده میشود.
-
راپورت برگشته
تصویر هفت
راپورت برگشته، راپورتی است که در آن طرح موتیف به صورت برگشته تکرار میشود و کنار هم قرار می‌گیرد. این نوع راپورت به صورت عرضی و طولی انجام میشود.
-
راپورت چرخنده
راپورت چرخنده، ترکیبی از راپورت‌های معکوس و برگشته است. به این معنی که طرح در قدم اول 180 درجه می‌چرخد و سپس معکوس میشود. این راپورت نیز به صورت طولی و عرضی طراحی میشود.
تفاوت موتیف و الگو (پترن)
موتیف، واحد اصلی طراحی است که می‌تواند به صورت تکی یا تکراری در پارچه ظاهر شود. در حالی که الگو (پترن) به مجموعه‌ای از موتیف‌ها اطلاق میشود که به صورت منظم یا نامنظم در سراسر پارچه تکرار می‌شوند تا یک طرح کلی ایجاد کنند .
| هدف طراحی | نوع راپورت پیشنهادی | چرا؟ | مناسبِ چه پارچه/محصولی |
|---|---|---|---|
| طبیعی‌تر و کم‌تکرار دیده شود | نیم‌افت (Half-drop) | شکستِ نظم شبکه‌ای و مخفی شدن مرز تکرار | لباس زنانه، پرده‌های طرح‌دار |
| نظم هندسی و تولید آسان | مربعی/مستطیلی (Full/Block) | چینش سریع، محاسبه ساده، ضایعات کمتر | چاپ‌های صنعتی سریع، تریکوهای ساده |
| حس دست‌ساز/پویا | آجری (Brick) | جابجایی افقی، کاهش «خط تکرار» | رومیزی، کاغذدیواری |
| بی‌جهت و آزاد | ریخته‌ای (Tossed) | پراکندگی متوازن، بدون جهت خاص | پارچه کودک، اکسسوری |
| هماهنگی با الگوی برش مهندسی | چیدمان منظم (Set/Engineered) | کنترل دقیق جای موتیف روی قطعه | فشن کالکشن‌های runway، شال/روسری |
چک‌لیست محاسبه و کنترل «راپورت» قبل از چاپ
-
اندازه واحد تکرار (Tile Size): طول و عرض را دقیق بگیرید (سانتی‌متر). برای راپورت‌های بزرگ از متر نواری/یاردستیک استفاده کنید؛ خط‌کش کوتاه خطا می‌دهد.
-
پوشش بی‌درز (Seamless): لبه‌های بالا/پایین و چپ/راست باید «هم‌خوان» باشند تا دوخت/چاپ مرزی دیده نشود. (راپورت = کاشیِ پایه‌ای که بی‌نهایت تکرار میشود).
-
آزمایش نیم‌افت/آجری: در Half-drop باید هر ستونِ بعدی نیم ارتفاع جابه‌جا شود؛ در Brick، نیم عرض. اگر جابه‌جایی دقیق نیست، مرز تکرار لو می‌رود.
-
مقیاس موتیف: از «یک بزرگ + یک کوچک + یک هندسی + یک راه‌راه + یک ساده» برای هارمونی الگوهای ترکیبی بهره ببرید.
-
مد چاپ پیوسته (Rapport Printing Mode): برای ریل‌های پارچه (ملحفه/پرده) از حالت چاپ پیوسته استفاده کنید تا اتصال تکرارها مرئی نشود.
کاربرد موتیف‌ها در طراحی پارچه
-
انتقال مفاهیم فرهنگی و تاریخی: موتیف‌ها می‌توانند نمادهایی از فرهنگ‌ها، تاریخ و سنت‌ها باشند. به عنوان مثال، موتیف "درخت زندگی" در پارچه‌های هندی و فرانسوی نماد حیات و ارتباط انسان با طبیعت است .
-
ایجاد هویت بصری: استفاده از موتیف‌های خاص می‌تواند به یک برند یا مجموعه طراحی هویت و تمایز ببخشد.
-
تنوع در کاربرد: موتیف‌ها در انواع مختلف پوشاک، لوازم منزل، پرده‌ها، رومیزی‌ها و حتی در طراحی داخلی استفاده می‌شوند.
تطبیق راپورت با برش و دوخت (Garment Matching)
-
خط مرکزی جلو/پشت، یقه و جیب‌ها محل‌های طلایی‌اند؛ مرکز موتیف/مدالیون را آن‌جا بنشان.
-
دوخت پهلو/درزها: در راه‌راه و چهارخانه، از نیم‌افت/آجری استفاده کن تا اختلاف‌ها کمتر به چشم بیاد.
-
دامن چند تکه/کلش: عرض راپورت را طوری بگیر که حداقل دو تکرار کامل در هر لت بنشیند.
جمع‌بندی
موتیف‌ها در طراحی پارچه، نقش یک پیام‌رسان را دارند و راپورت‌ها نقش گیرنده این پیام‌ها را ایفا می‌کنند. به طور کلی طراحی موتیف بدون راپورت بندی امکان پذیر نیست و این دو عنصر یکدیگر را کامل می‌کنند. در این مقاله از دوخت برتر به معرفی موتیف و راپورت بندی و انواع آن‌ها به طور کامل پرداخت شد، امیدواریم این مقاله برای شما کارآمد بوده باشد. اگر شما نیز به خیاطی علاقه مندید توصیه میشود که از دوره های خیاطی دوخت برتر دیدن فرمایید.
سوالات متداول
موتیف در طراحی پارچه چه کاربردی دارد؟
موتیف در طراحی پارچه ظاهر و طرح نهایی آن را مشخص می‌کند و سبب زیبا شدن محصول تولید شده میشود.
موتیف‌های حیوانی شامل چه طرح‌هایی می‌شوند؟
موتیف‌های حیوانی شامل طرح‌هایی مانند پوست مار، ببر، پلنگ و گورخر می‌شوند.
راپورت چرخنده از ترکیب کدام راپورت‌ها تشکیل میشود؟
راپورت چرخنده، ترکیبی از راپورت‌های معکوس و برگشته است.
تیم تحریریه دوخت برتر
نویسنده