تاریخچه خیاطی در ایران و جهان | بررسی خیاطی در 3 دوره تاریخ
تیم تحریریه دوخت برتر
نویسندهدسته بندی :
انسان از ابتدای آفرینش به دنبال پوشاندن بدن خود بوده؛ اما از آنجایی که همواره در پی زیبایی و تنوع است، تنها به پوشاندن بدن خود اکتفا نکرد و این پوشش را با هنر تلفیق کرد که این امر سبب به وجود آمدن هنر خیاطی شد. با گذر زمان، هنر خیاطی به یکی از بزرگ‌ترین صنعت‌های دنیا تبدیل شد و برندهای بسیار لوکس و مهمی به وجود آمدند. هنر خیاطی تاریخچه‌ی بسیار گسترده‌ای در ایران و جهان دارد که در ادامه این مقاله از مجموعه دوخت برتر به آن پرداخته شده است.
یادگیری هنر خیاطی نیازمند آموزش اصولی و درست می‌باشد. برای شروع خیاطی می‌توانید دوره نازک دوز را تهیه کنید؛ همچنین پکیج آموزش صفر تا صد خیاطی نیز گزینه مناسبی برای شروع محسوب می‌شود.
| تاریخچه خیاطی در ایران | توضیح کوتاه |
|---|---|
| دوره باستان | در دوره باستان، با استفاده از نخ و پارچه‌های طبیعی، مردمان ایران به دوخت لباس‌هایی مانند کلاه و پیراهن می‌پرداختند. این لباس‌ها عمدتاً از پارچه‌های ساده یا پارچه‌های دستباف ساخته می‌شد. |
| دوره اسلامی | در دوره اسلامی، خیاطی در ایران پیشرفت چشمگیری داشت و هنرهای دست‌دوزی و تزئین لباس‌ها به ویژه در دربارها رونق گرفت. پوشاک اسلامی نیز نقش مهمی در طراحی و تولید لباس‌ها داشت. |
| دوره صفویه | در دوران صفویه، طراحی و دوخت لباس‌ها به اوج خود رسید و لباس‌های متنوع و فاخر برای طبقات مختلف جامعه تولید می‌شد. این دوره به دلیل استفاده از پارچه‌های وارداتی و بافت‌های مختلف شناخته می‌شود. |
| دوره قاجار | در دوران قاجار، خیاطی به‌طور ویژه در دربار و طبقات اشرافی گسترش یافت. خیاطان از نخ‌های طلایی و نقره‌ای برای تزیین لباس‌ها استفاده می‌کردند و طراحی‌های پیچیده‌ای برای پوشاک مردان و زنان به کار می‌بردند. |
| دوره پهلوی | در دوران پهلوی، مدرنیزاسیون به ایران وارد شد و تأثیر زیادی بر صنعت خیاطی گذاشت. پارچه‌ها و طرح‌های جدید و مدرن، به‌ویژه لباس‌های غربی، وارد بازار شدند و صنعت خیاطی وارد مرحله جدیدی شد. |
| دوره معاصر | در دوره معاصر، خیاطی به عنوان یک هنر و حرفه در ایران رشد کرد و طراحان لباس با ترکیب سبک‌های سنتی و مدرن، طرح‌های متنوعی را ایجاد کردند. این دوره با پیشرفت تکنولوژی در تولید پارچه و ابزار دوخت همراه بود. |
تاریخچه خیاطی در ایران
در ایران باستان، مردم از پارچه‌های دستباف برای تولید پوشاک استفاده می‌کردند که در تولید این پارچه‌ها اغلب از الیاف کتان، ابریشم، پشم و پنبه استفاده می‌شد. پوشاک دوران باستان با استفاده از انواع کوک و دست دوخته می‌شد و از تزئینات زیبایی برخوردار بود. در آن زمان خیاطی یکی از ضروری‌ترین مهارت‌ها در زندگی خانوادگی و اجتماعی محسوب می‌شد و نقش مهمی در زندگی روزمره مردم ایفا می‌کرد.
تاریخ خیاطی ایران، شامل دوره‌های مختلفی می‌شود که در هر دوره، فرهنگ و تمدن تاثیرات گوناگونی بر این هنر گذاشتند. در ادامه به تاریخچه خیاطی ایران در دوره‌های صفوی، قاجار و پهلوی پرداخته شده است.
1. تاریخچه خیاطی در دوره صفویه
هنر خیاطی در دوره صفوی به هنری لوکس و مجلل تبدیل شد و لباس‌های اشرافیان در آن زمان از تزئینات فوق‌العاده‌ای برخوردار بودند. در دوره صفویه مذهب تاثیر زیادی در نوع پوشش افراد داشت و ساختار پوشش آنها را تغییر داده بود. لباس زنان و مردان در این دوران یک ردای بلند بود که در قسمت جلو جمع شده و در قسمتی دیگر بسته می‌شد. افراد از زیر این ردا شلوارهایی گشاد با مچ جمع شده به تن می‌کردند که رنگ آنها با رنگ پیراهن متضاد بودند. همچنین برای ثابت نگه داشتن ردا در قسمت کمر از یک کمربند چرمی استفاده می‌شد.
کفش در دوره صفویه از جنس چرم بود و نوک کوتاهی داشت. این کفش‌ها معمولا نوک تیز و مقاوم بودند. در این دوره کلاه نیز نقش مهمی در پوشش زنان و مردان داشت و نشان‌دهنده جایگاه آنها بود. در واقع هرچه تزئینات و جواهرات به کار رفته در کلاه بیشتر بود، جایگاه و مقاوم آن فرد بالاتر می‌رفت.
2. تاریخچه خیاطی در دوره قاجار
در دوره قاجار هنر خیاطی دچار تغییرات چشمگیری شد و لباس مردان و زنان از الگوهای متفاوتی پیروی می‌کردند. مهم‌ترین تفاوت لباس‌های دوره قاجار با دیگر دوره‌ها در نوع پارچه و تزئینات به کار در رفته در لباس می‌باشد. زنان دربار قاجار برای خیاطی و دوخت‌ودوز به پارچه‌های بسیار نفیس و گران‌قیمت دسترسی داشتند، اما زنان سطح متوسط و پایین از پارچه‌های کتان با نقوش ساده استفاده می‌کردند. همچنین لباس‌های زنان دربار توسط خیاطان ماهر و به متدهای اروپایی دوخته می‌شد. برای آشنایی با انواع متدهای خیاطی می‌توانید مقاله انواع متد خیاطی را مطالعه کنید.
در اوایل ورود چرخ خیاطی به ایران در دوران قاجار مردم نسبت به دوخت لباس با استفاده از چرخ مقاومت نشان می‌دادند و آن را ابزاری فرنگی که باعث از بین رفتن پارچه می‌شود می‌دانستند، اما با مرور زمان و استفاده خیاطان دربار از چرخ خیاطی این تفکر از بین رفت. امروزه، چرخ خیاطی‌های متنوعی تولید شده‌اند که در مقاله انواع چرخ خیاطی به آن اشاره شده است.
لباس مردان و زنان در دوره قاجار شامل ساختار و اجزای ثابتی بود. لباس مردان از کلاه لبه دار، شلوار، شال کمر و قبا تشکیل می‌شد و لباس زنان شامل لباس خانه یا اندرونی و لباس بیرون می‌شد. لباس خانه کتی تنگ و کوتاه به نام یل بود که با دامنی چین‌دار یا شلوار گشاد همراه می‌شد و لباس بیرونی شامل چادر، چاقچور و روبنده بود.
3. تاریخچه خیاطی در دوره پهلوی
صنعت خیاطی و مد در دوره پهلوی به طور کامل دگرگون شد و ژورنال‌های زیادی از مزون‌های اروپایی وارد ایران شدند. در دوره پهلوی خانواده سلطنتی به عنوان نمادی از مد در ایران شناخته می‌شدند و از طراحی‌های مدرن و برندهای لوکس دنیا در استایل‌های خود استفاده می‌کردند. در این دوره صنعت لباس در ایران سمت و سوی آزادانه‌تری را به خود گرفت و سبک زندگی و پوشش مردم به سمت استایل و فرهنگ غربی گام برداشت. اشرف خواهر شاه، در این امر تاثیر بسزایی داشت و تلاش زیادی برای ارتقای سطح فرهنگ و سنت ایرانی و نشان دادن آن به تمام دنیا کرد. او بسیاری از زنان هنرمند ایرانی را به فرانسه اعزام کرد تا مهارت خیاطی، طراحی لباس و مدلینگ را آموزش ببینند و در خانه‌های مد کارآموزی و کسب مهارت کنند. ثریا نیز نقش بسیار مهمی در تحول صنعت خیاطی و مد داشت و تمام لباس‌های ایشان توسط برند سرشناس دیور (Dior) طراحی می‌شد. از طرفی دیگر فرح دیبا علاوه بر استفاده از برندهای لوکس، علاقه‌ی بسیاری به فرهنگ و تمدن کهن ایران باستان داشت و با پوشیدن لباس‌هایی از سوزن‌دوزی بلوچ قصد داشت از دختران و زنان آن منطقه در راستای حفظ حقوق اجتماعی و مدنی حمایت کند. در نظر داشته باشید که قانون کشف حجاب در این دوره تصویب شد. در این باره به مطلب زیر از سایت chibepoosham توجه داشته باشید:
با آغاز دوره پهلوی در ایران بازهم مد در ایران دچار تغییر شد زیرا پس از ورود ملکه افغانستان که بدون حجاب وارد ایران شده بود و سفرهای رضاشاه به ترکیه و دیگر کشورها که برای زنان آنها حجاب معنایی نداشت تصمیم گرفت فرمان کشف حجاب را صادر کند. گرچه این فرمان در اواخر دوره قاجار صادر شده بود.او تصمیم گرفته بود ک مردان به جای پوشیدن لباس های سنتی و دیگر لباس های آن زمان کت و شلوار بپوشند و همچنین دستور داده بود که زنان به جای روبند و چادر از مانتو ها و کلاه فرنگی استفاده کنند.
تاریخچه خیاطی در جهان
تاریخچه مد و فشن و خیاطی در جهان فراز و نشیب‌های بسیاری داشته است، اما به طور کلی دوخت‌ودوز با دست به حدود 20 هزار سال قبل باز می‌گردد و اولین سوزن‌ها برای خیاطی نیز از استخوان، سنگ و شاخ حیوانات درست می‌شدند. بافت پارچه با استفاده از الیاف طبیعی مربوط به 4000 سال قبل از میلاد می‌شود. در آن زمان هنر خیاطی اغلب به دست زنان انجام می‌شد و لباس‌هایی تولید می‌کردند که بیشتر از جنبه زیبایی، ماندگاری و دوام بالا داشته باشند. از قرون وسطی تا قرن هفدهم، هنر خیاطی با گل‌دوزی و منجق‌دوزی همراه شد و تزئینات نقش مهمی را در پوشاک ایفا می‌کردند. سپس در انقلاب صنعتی و رواج دوخت‌ودوز با استفاده از چرخ خیاطی، پوشاک به مرحله‌ی جدید راه پیدا کرد و تولید انبوه آغاز شد.
سخن پایانی
امروزه صنعت خیاطی به دلیل نیاز انسان‌ها به پوشش و حرکت دنیای مد به سمت مصرف‌گرایی، یکی از پرطرفدارترین صنایع جهان محسوب می‌شود. اما اطلاع از تاریخچه این هنر و چگونگی به وجود آمدن آن امری مهم است. امیدواریم این مقاله از دوخت برتر سوالات شما در رابطه با تاریخچه خیاطی ایران و جهان را برطرف کرده باشد.
سوالات متداول
اولین چرخ خیاطی به چه صورت وارد ایران شد؟
نخستین چرخ خیاطی در دوران مظفر‌الدین‌شاه قاجار، در جریان یکی از سفرهایش به فرنگ، وارد ایران شد.
چرا خیاطی هنر اصیلی در ایران محسوب می‌شود؟
در دوره‌های باستانی، مردم ایران از پارچه‌های مختلفی برای دوخت لباس سنتی استفاده می‌کردند که معمولا بافته‌های دستی و تزئینات هنری زیادی داشتند.
پیشرفت تکنولوژی چه تاثیری بر خیاطی داشته است؟
با پیشرفت تکنولوژی و ظهور فضای مجازی، خیاطان و طراحان لباس می‌توانند آثار خود را به راحتی با دیگران به اشتراک بگذارند و فرصتی برای بهره‌مند شدن از ایده‌های جهانی داشته باشند.
تیم تحریریه دوخت برتر
نویسنده